Szkoła Podstawowa nr 114 z Oddziałami Integracyjnymi
im. Jędrzeja Cierniaka w Warszawie

Szkoła Podstawowa nr 114 powstała jesienią 1920 roku jako popołudniowa szkoła żeńska. Początkowo mieściła się w budynku przy ul. Piotra Skargi 20/22 (wraz z ranną męską szkołą nr 55) i miała filie na Julianówce (obecnie Tykocińska), Wszeboroskiej i Józefowskiej. Filie szkoły mieściły się w prywatnych mieszkaniach. Jednopiętrowy budynek szkolny, wybudowany po 1912 roku, był jedynym murowanym obiektem na Targówku. Administratorem szkoły był w tym czasie pan Sitniewski, a pierwszą kierowniczką szkoły pani Badowska. W skład personelu pedagogicznego wchodzili panowie: Hendzel, Jankowski, Besser i anie: Puciatowa, Chęcińska, Nowosławska, Osiejewska-Hendzel, Murawska. 
28 kwietnia 1925 odbyło się nadzwyczaj uroczyste poświęcenie sztandaru szkolnego. Z tej okazji w Bazylice Serca Jezusowego na Pradze odbyła się msza święta. Po mszy nastąpiła właściwa uroczystość, w czasie której sztandar został poświęcony przez księdza biskupa Szelągowskiego. Na terenie szkoły już od 1928 roku działała drużyna harcerska, posiadająca swój własny sztandar. Opiekunem drużyny z ramienia Rady Pedagogicznej i równocześnie matką chrzestną sztandaru była Maria Nawrocka. W roku 1930 połączono obie szkoły 114. i 55, lokalizacja przy ul. Piotra Skargi pozostała bez zmian. Ze względów organizacyjnych jedna klasa została przeniesiona do szkoły 70. i jedna do szkoły 143. (obie mieściły się w budynku przy ul. Wincentego 80). Od tego momentu szkoła 114. istniała formalnie jako szkoła koedukacyjna. Ponieważ w budynku przy ul. Piotra Skargi nie było sali gimnastycznej, uczniowie szkoły 114. korzystali z sali gimnastycznej szkoły 192, mieszczącej się przy ul. Otwockiej 3.

W tym czasie w szkołach obowiązywały jednolite stroje uczniowskie. Szkoła 114. nie stanowiła wyjątku. Chłopcy nosili granatowe garnitury, dziewczynki granatowe fartuszki, wszystkich obowiązywał biały kołnierzyk i granatowy beret ze znaczkiem szkoły. Personel pedagogiczny szkoły 114. po komasacji stanowili wszyscy nauczyciele żeńskiej szkoły 114. i część nauczycieli męskiej szkoły 55. W skład personelu wchodzili: Józefa Puciatowa, wówczas kierowniczka szkoły, panowie: Hendzel, Jankowski, Besser, Nitkowski, Nizner, Cendrowski, Galiński i Żmudzki i panie: Chęcińska, Nowosławska, Osiejewska-Hendzel, Murawska, Nawrocka.

Po połączeniu majątek szkoły 55. przeszedł na własność szkoły 114. W związku z tym księgozbiór, już wcześniej dość liczny, powiększył się do 800 egzemplarzy. Biblioteka i czytelnia zajęły osobną salę lekcyjną, której nadano imię Jana Czystowskiego (ówczesny wizytator inspektoratu szkolnego). Spore zasoby finansowe pozwoliły na nowe inwestycje związane ze sportem i&nbsmuzyką.

Od 1931 roku Ludwik Hendzel, późniejszy kierownik szkoły, zaczął wcielać w życie plan zorganizowania na terenie szkoły drużyn: siatkówki, koszykówki piłkarskiej i&nbslekkoatletycznej. Na podwórzu szkolnym i przyległym do niego ogródku urządzono dwa boiska. Pod okiem pana Hendzla dzieci doskonaliły swoją sprawność fizyczną. Ten sam pan Hendzel zorganizował w szkole koło krajoznawcze. Krótsze wycieczki planowano w okresie od 15 V do 15 VI, a dłuższe i dalsze w lipcu. Uczniowie odwiedzili między innymi Puławy, Kazimierz, Częstochowę, Wieliczkę, Ojców. Dzieci były także nad Morskim Okiem, widziały Ziemię Mazurską. Według oceny pani Nawrockiej uczniowie doskonale prezentowali się na wycieczkach w jednolitych strojach i nakryciach głowy ze znaczkami szkoły 114.

Nie tylko Ludwik Hendzel zajmował się organizacją zajęć pozalekcyjnych. W tym samym 1931 roku Wacław Nizner, razem z&nbsMarią Nawrocką, rozpoczęli organizowanie pierwszej w Warszawie dziecięcej szkolnej orkiestry symfonicznej i chóru. Na przedsięwzięcie to potrzebne były spore nakłady finansowe. Organizatorzy otrzymali aprobatę Komitetu Rodzicielskiego, który dołożył część środków finansowych i uchwalił opodatkowanie wszystkich rodziców dodatkową złotówką. W efekcie tych wysiłków już na zakończenie roku szkolnego 1931/32 mogły się odbyć pokazy sportowe i pierwszy występ chóru i orkiestry. Ze względów lokalowych próby chóru i orkiestry odbywały się przy ul. Otwockiej w sali gimnastycznej szkoły 192.

Doskonale prowadzona i odpowiednio wyposażona 60-osobowa orkiestra, wraz ze 150-osobowym chórem (śpiewającym na cztery głosy zarówno a cappella jak i z orkiestrą), robiły ogromną karierę. Z całego kraju zjeżdżali się na Targówek pedagodzy, aby przyjrzeć się z bliska codziennej pracy zarówno osób bezpośrednio zaangażowanych w prowadzenie chóru i orkiestry, jak i samych muzyków. 
Zimą roku 1933 w każdą niedzielę chór i orkiestra koncertowały w kaplicy zamkowej u pana prezydenta Mościckiego, grając i śpiewając kolędy. Z tamtych czasów zachowała się do dziś pamiątkowa fotografia prezydenta Ignacego Mościckiego wraz z chórem i orkiestrą w jednej z sal zamkowych. Na fotografii tej prezydent złożył własnoręczny podpis.

W roku szkolnym 1933/34, orkiestrę zaczął prowadzić następca Wacława Niznera, Kazimierz Sobczyński, chór nadal prowadziła Maria Nawrocka. Chór i orkiestra występowały na akademiach i imprezach charytatywnych. W roku 1933 odbył się w sali Konserwatorium Warszawskiego koncert kolęd, a w 1934 chór wystąpił w Polskim Radiu z okazji Święta Matki.

Z dniem 1.09.1936 r. szkoła została przeniesiona do nowego budynku przy ul. Stojanowskiej 12/14. Plac, na którym wzniesiono budynek, był darem właścicielki tego obszaru (poniemieckich parcel) - pani Tomaszewskiej. Wszelkich starań dla uzyskania takiej właśnie lokalizacji dołożyło założone w 1935 r. Towarzystwo Miłośników Targówka. Dwukondygnacyjna, murowana szkoła przeznaczona była dla około 400 dzieci i posiadała 7 sal lekcyjnych, a także dwie pracownie - robót i fizyki. Nie było, co prawda sali gimnastycznej, ale uczniowie mogli ćwiczyć na przestronnych korytarzach.

1.09.1939 r. rano ogłoszono alarm przeciwlotniczy dla miasta Warszawy. Alarm ten na Stojanowskiej uznano za próbny. Cały personel, zebrany w szkole jak zwykle o 7.30 czekał na przyjęcie wracających po wakacjach do szkoły uczniów. W późniejszych godzinach, ze względu na możliwość nalotów, władze szkolne poleciły w tym dniu nie gromadzić w budynkach wiekszej liczby dzieci.

Zaczęła się wojna. Na trzy tygodnie przerwano zajęcia. 28 września nastąpiła kapitulacja Warszawy. Natychmiast po kapitulacji, matki i dzieci (które przed 1 września nie zostały wywiezione na wieś) pomagały Marii Nawrockiej zabezpieczać sprzęt szkolny. Kobiety ciężko pracowały, aby zabezpieczyć wszystko przed wyznaczonym przez Niemców terminem opuszczenia budynku. Dokumentację szkoły, instrumenty muzyczne, książki z biblioteki i pomoce naukowe przeniesiono do prywatnych mieszkań. Sprzęt szkolny, który pozostał w budynku: szafy, stoły, biurka - został zgromadzony w jednej sali, ławki zaś ustawiono na dziedzińcu szkolnym pod prowizorycznym dachem.

2.10.1939 r. budynek szkolny został zarekwirowany przez niemiecką żandarmerię wojskową i stał się miejscem kaźni. Przywożono tu ludzi z rewizji i łapanek. Tu ich przesłuchiwano i skazywano na śmierć. Olbrzymie leje po bombach stawały się grobami.

W ręce Niemców dostał się sztandar szkolny i harcerski. Obydwa zostały pocięte na szarfy do wieńców dla poległych Niemców.

Od 8 października szkoła wznowiła prowadzenie zajęć w budynku szkoły 44. przy ul. Stalowej 34. Półgodzinne lekcje zaczynały się od godziny 14.00. W oficjalnym planie nie było ani historii, ani geografii. Ze względu na obecność w klasie VII Niemca mieszkającego na Targówku i uczęszczającego do polskiej szkoły, przedmioty te były prowadzone w mieszkaniach prywatnych, albo w szkole w godzinach innych niż normalnie obowiązujące w klasie VII. Od wiosny 1940 szkoła 114. przeniosła się do budynku szkoły 89. na ul. Kowelską, tam też odbyło się zakończenie roku szkolnego 1939/40. Rok szkolny 1940/41 zaczął się znów w budynku przy Stojanowskiej. W tym samym roku szkolnym oddelegowano do pracy w szkole 114. wizytatora z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Jędrzeja Cierniaka. Oficjalnie przyszedł jako nauczyciel języka niemieckiego, nieoficjalnie uczył języka polskiego i historii. 22 kwietnia 1941 Cierniak został aresztowany i osadzony na Pawiaku, a 2 marca 1942 rozstrzelany w Palmirach (data aresztowania nie jest pewna - według notatek pani Nawrockiej, aresztowanie mogło mieć miejsce jesienią 1941).

Gdy Niemcy zaczęły wojnę z Rosją, wojsko ponownie zarekwirowało budynek szkoły. Miało to miejsce wiosną 1941. Znów trzeba było szukać pomieszczeń zastępczych. Znaleziono je w prywatnych mieszkaniach: Janinówka 45, Janinówka 14, Lusińska 18, Lusińska 16, a także w przedwojennym budynku szkoły przy Piotra Skargi 20/22 (w tym czasie czytelni dziecięcej). W latach 1941-1944 (do maja) zajęcia szkolne odbywały się cały czas w budynku przy Stojanowskiej.

Od września 1942 wspólnie ze szkołą 114. zajęcia przy Stojanowskiej prowadziła szkoła 37. z Oszmiańskiej. Jej kierownik, Piotr Zubrzycki, był swoistym duchowym przywódcą całej ówczesnej kadry nauczycielskiej. Organizował tajne nauczanie, doprowadził do tego, że cała szkoła korzystała z polskich podręczników zamiast z zalecanych przez okupanta "Sterów", kierował pracą czerwonokrzyską. W ramach akcji Czerwonego Krzyża uczniowie szkół 114. i 37. opiekowali się chorymi polskimi jeńcami w szpitalu Ujazdowskim. Pod opieką nauczycieli lub matek dzieci zawoziły do szpitala paczki żywnościowe, słodycze, papierosy, ich matki zaś gorące posiłki dla najbardziej chorych. Na Stojanowskiej zorganizowano także dwa sześciotygodniowe niedzielne szkolenia sanitarne dla członków podziemia.

W maju 1944 Niemcy znowu zabrali budynek. Mimo to udało się uniknąć przerwy w nauce, ponieważ zajęcia mogły odbywać się w prywatnych mieszkaniach. Po powstaniu warszawskim, gdy na Pragę weszły wojska polskie i radzieckie, powoli zaczęto organizować życie szkoły. Szkoła 192. przy Otwockiej została wyznaczona na inspektorat i punkt rejestracyjny. Powracający z wojny i z obozów nauczyciele, często głodni i bezdomni, rejestrowali się tutaj, by powrócić do pracy. Tu także wydawano nauczycielom artykuły pierwszej potrzeby, takie jak chleb, cukier i kartki żywnościowe.

W trzeciej dekadzie września w wielu szkołach wznowiono naukę.

Budynek przy Stojanowskiej był zdewastowany. Pani Nawrocka podjęła się zorganizowania nauki, wykorzystując do tego celu swoje mieszkanie i inne mieszkania prywatne, które mieściły się przy Janinówce 43, 45, 52. Szkoła 114. rozpoczęła zajęcia 8 października 1944, a zakończyła 4 lipca 1945. W grudniu 1944 w murach budynku przy Stojanowskiej zorganizowano - z pomocą żołnierzy i dla żołnierzy - choinkę. Śpiewano pieśni, rozdawano prezenty i życzenia świąteczne. W kilka dni później żołnierze odeszli na front. 

17 stycznia 1945 pani Nawrocka dowiedziawszy się, że Warszawa została wyzwolona spod okupacji niemieckiej, wzięła swoich 40 uczniów i poszła z nimi nad Wisłę. Zgliszcza prawobrzeżnej Warszawy wywarły na dzieciach ogromne wrażenie. Smutek ogarnął wszystkich. Nikt nie spodziewał się zobaczyć miasta zrównanego z ziemią.